Đối với mọi người dân Việt Nam, mâm cỗ cúng tất niên là một lễ cúng có ý nghĩa vô cùng thiêng liêng. Khoảnh khắc chính thức lễ tại tổ tiên, thần linh để kết thúc một năm cũ, chuẩn bị cho một năm mới với nhiều niềm hy vọng mới.
Hiện nay, mình thấy rất nhiều người có điều kiện làm lễ cúng tất niên rất hoành tráng. Tuy nhiên, theo đúng văn hóa cổ truyền Việt Nam thì không nhất thiết phải như vậy. Tùy theo điều kiện gia đình, mâm lễ cúng tất niên chỉ cần đảm bảo các vật phẩm cơ bản, mang đủ lòng thành của gia chủ là được.
Mâm cúng tất niên có thể tùy thuộc vào từng vùng miền, điều kiện của mỗi gia đình, ảnh: VNN
Theo chuyên gia phong thủy Nguyễn Mạnh Linh, mâm cúng tất niên thường bao gồm: mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn nến, trầu cau, trà, rượu, bánh chưng và mâm cỗ thức ăn (chay hoặc mặn).
Mâm ngũ quả, hương hoa thường được đặt trên ban thờ và sẽ thờ suốt Tết. Mâm cỗ mặn được đặt ở bàn thờ phụ hoặc một chiếc bàn nhỏ chữ nhật thấp hơn đặt trước bàn thờ chính.
Mâm ngũ quả nên chọn các loại hoa quả thông dụng, ăn được, đẹp mắt và phải là hoa quả vừa đủ chín. Gia chủ có thể chọn chuối, bưởi, dưa hấu, cam, quýt, phật thủ, táo… Gia chủ không nên dùng quả xanh, quả giả để cúng gia tiên.
Mâm cúng tất niên không cầu cần kì nhưng thể hiện được tấm lòng thành tâm của gia chủ, ảnh: DSD
Đối với người miền Bắc, mâm cỗ mặn được chuẩn bị rất bài bản, thường trên mâm có 4 bát, 4 đĩa. Cỗ lớn thì 6 bát, 6 đĩa hoặc 8 bát, 8 đĩa… thậm chí, có nhà chuẩn bị mâm cỗ lớn xếp cao từ 2 đến 3 tầng. Mâm cúng tất niên thông thường không thể thiếu được món gà trống, ngoài ra còn được bày biện trang nghiêm với các món như: canh măng, canh mọc, gà luộc, nem rán, rau, giò, bánh chưng...
Mâm cúng tất niên miền Trung ít cầu kỳ hơn, thường có: bánh chưng, bánh tét, giò lụa, gà bóp rau răm, thịt heo luộc, giá chua…
Trong khi đó, mâm cúng tất niên của người miền Nam thường có bánh tét, canh măng, thịt kho tàu, chả giò, nem, gỏi tôm thịt…
Mâm cúng tất niên có thể bày biện cúng ở trong nhà hoặc ngoài trời. Bài cúng tất niên không cần quá cầu kỳ, chủ yếu là thể hiện tấm lòng của người cúng để tỏ lòng biết ơn đất trời, thần linh đã phù hộ cho gia đình trong suốt một năm qua.
Cúng tất niên để kết thúc một năm đã qua và cầu chúc cho một năm mới sắp đến, ảnh: DSD
Có thể thấy, mâm cúng tất niên mang ý nghĩa tinh thần rất lớn. Vì vậy, gia chủ cần chú ý luôn sử dụng hoa tươi và cắt tỉa gọn gàng, lau mâm cúng thật sạch sẽ trước khi bày đồ ăn lên. Hoa bày bàn thờ có thể là một cành đào nhỏ.
Còn về bài văn khấn tất niên 30 tết, hiện nay có lưu truyền nhiều bài khấn khác nhau, có những bản dài cầu kì không cần thiết. Theo sách Văn khấn cổ truyền Việt Nam, văn cúng tất niên cụ thể như sau:
Nam Mô A Di Đà Phật! (3 lần)
- Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.
- Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.
- Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.
- Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.
- Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ...
Hôm nay là ngày 30 tháng Chạp năm: ...
Tín chủ (chúng) con là: ...
Ngụ tại: …
Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.
Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.
Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án tọa, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khỏe, gia đình hòa thuận.
Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.
Nam Mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Người Việt đều coi trọng với lễ cúng tất niên chieuf 30 tết, ảnh: SĐ
Tại sao phải làm lễ cúng tất niên
Theo nghĩa Hán Việt thì "tất" có nghĩa là hết, hoàn thành, xong; còn "niên" có nghĩa là năm. Vì thế, “tất niên” được hiểu đơn giản là kết thúc một năm. Vì thế, cúng tất niên, lễ tất niên, tiệc tất niên là một phong tục của người Việt nhằm ghi nhận việc kết thúc một năm và chuẩn bị bước sang năm mới.
Trước khi tiến hành lễ này, các gia đình phải dọn dẹp, trang hoàng bàn thờ Phật, bàn thờ Tổ tiên với mâm ngũ quả, hương, hoa tươi, đèn nến... Sau đó, có thể trang trí nhà cửa với các loại hoa, cây cảnh như hoa mai, cành đào, chậu quất...
Lễ cúng tất niên vào chiều 30 Tết Nguyên đán là truyền thống thiêng liêng của mỗi gia đình Việt. Đây không chỉ là nghi thức mang ý nghĩa tạo nên bầu không khí ấm cúng và tràn ngập niềm vui cho các thành viên trong gia đình sau một năm tất bật học tập, lao động, tích lũy kinh nghiệm trong cuộc sống, mà bữa cơm này còn thể hiện lòng thành kính, sự biết ơn về cội nguồn, tổ tiên của gia đình.
Thông tin chỉ mang tính chiêm nghiệm tham khảo