Bìa sách "Thơ Haiku Nhật Bản". |
Từ rạng sáng,
Nguyên tác bài thơ tiếng Nhật là: Asagao
Bản dịch tiếng Anh The Morning - Glory
A morning - glory having taken
(Trích An Anthology of Haiku - Ancient and Modern by A.Miyamori)
Trong bản nguyên gốc tiếng Nhật lẫn tiếng Anh đều cho thấy: từ "Asagao" hay "morning glory" là một tên một loài hoa. Nhưng Thái Bá Tân chuyển thành "từ rạng sáng". Đây là một cách dịch chữ sang chữ làm sai lệch hoàn toàn nghĩa tác phẩm, theo kiểu tách rời danh từ morning glory thành "morning" là "buổi sáng", còn "glory" là "rạng ". Thực ra, một vài trong số các nghĩa của từ glory là vẻ huy hoàng, rực rỡ, lộng lẫy... chứ không hẳn là "rạng" - một từ đi kèm trạng từ về thời gian như trong tiếng Việt. Hoa triêu nhan
Cách dịch của Nhật Chiêu chuyển được ý tứ trong bài thơ thể hiện tâm trạng của Chiyo khi rung động trước cái đẹp. Một buổi sáng, nhà thơ Chiyo định thả gầu xuống giếng lấy nước thì thấy đóa hoa triêu nhan vương bên dây gầu. Nuối tiếc, trân trọng vẻ đẹp mong manh, thuần khiết của đóa hoa ban mai, bà đành sang xin nước nhà bên. Với một ý tứ như thế thì việc dùng từ "chiếc xô", "con tin" của Thái Bá Tân không chỉ thô vụng mà còn cho thấy ông không hiểu ý nghĩa của bài thơ này. Im lặng mênh mông
Nguyên tác tiếng Nhật Semi no Koe
Bản tiếng Anh Cicadas' Voice
Trong bài này, tác giả dịch sai con ve thành ra con dế. Vin vào thi cảnh của tác phẩm này, từ "penetrate" trong tiếng Anh có nghĩa là "đâm thủng, xuyên qua", nhưng lại được dịch thành "tắt dần". Basho muốn khắc họa sức mạnh đến kinh người của tiếng đàn ve kêu trong khu núi tĩnh mịch. Tiếng ve mạnh như thể thấu xuyên vào đá chứ không phải tắt dần đi. Tịch liêu
Trong một bài thơ khác của Basho, Thái Bá Tân dịch: Cỏ ba lá và trăng
Nguyên tác tiếng Nhật: Hagi to Tsuki
Bản tiếng Anh Lespedeza Flowers and the Moon
Courtezans and I lodged in the same inn -
Bài thơ này từng được nhà nghiên cứu Nhật Chiêu chuyển ngữ: Quán bên đường
Việc dùng chữ "gái điếm" phá hỏng nét thanh thoát trong bài thơ đầy tính nhân văn của Basho. Con quạ
Nhật Chiêu từng dịch: Trên cành khô
Hầu như không ai nói một con chim lại "ngồi" trên cây như cách dịch của Thái Bá Tân. Trang 14 cuốn "Thơ Haiku Nhật Bản". |
Con ếch nhảy xuống ao tù
Trong khi đó, Nhật Chiêu từng nổi tiếng với bản chuyển ngữ tác phẩm của Basho: Ao cũ
Xem qua tập thơ dày 600 trang, nhà nghiên cứu Nhật Chiêu chia sẻ: "Thơ Haiku không ngớ ngẩn mà thâm sâu, tinh tế về ý tứ, câu chữ. Để dịch thơ Haiku nói riêng và thơ văn nước ngoài nói chung, người dịch không chỉ cần am hiểu ngôn ngữ mà còn phải hiểu về văn hóa, lịch sử của đất nước và cả bối cảnh của bài thơ, tác phẩm, tiểu sử tác giả. Ngoài ra, dịch giả cần nắm vững ngôn ngữ mẹ đẻ của mình".