Phương pháp học và nghiên cứu khoa học đối với sinh viên đại học

1. PHƯƠNG PHÁP HỌC VÀ NCKH       

Phương pháp và kinh nghiệm không tự nhiên mà có, nó được hình thành từ quá trình tích lũy chủ động và tích cực của con người. Phương pháp và kinh nghiệm học tập cũng vậy, nó được kết tinh từ công việc học tập nghiêm túc hàng ngày của mỗi người. Đã từng là sinh viên đạt nhiều thành tích trong học tập và NCKH, nay là giảng viên đại học, người viết muốn được chia sẻ kinh nghiệm học tập và NCKH với các bạn sinh viên. Hy vọng bài viết sẻ giải tỏa được phần nào băn khoăn, trăn trở của bạn. 

1.1. ĐÔI NÉT VỀ KẾT QUẢ HỌC TẬP VÀ NCKH CỦA BẢN THÂN

Sau khi hoàn thành nghĩa vụ quân sự (4 năm), năm 1983 thi đại học đạt kết quả cao và được cử đi học tại Tiệp Khắc. Tại đây, tôi đã ra sức học tập và NCKH, kết quả đạt được rất cao, cụ thể: tất cả các môn học đều đạt điểm xuất sắc là điểm 1 (tương đương 9 và 10 của ta); tham gia NCKH 02 lần: lần 1 đạt giải nhì cấp trường, lần 2 đạt giải nhất cấp trường và nhất cấp quốc gia (Tiệp Khắc cũ).  

Do có kết quả học tập và NCKH xuất sắc, nên tôi được chuyển tiếp làm NCS. Sau khi bảo vệ thành công luận án Phó tiến sĩ tại Tiệp Khắc, năm 1994 về nước và công tác tại Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam, tại đây tôi được đề bạt làm trưởng phòng Ngân hàng Ngoại thương Trung ương; năm 1998 chuyển về Học viện Ngân hàng làm công tác giảng dạy và NCKH cho đến nay. Như gặp được mảnh đất tốt, các sản phẩm khoa học lần lượt được ra mắt bạn đọc, đó là: 9 đầu sách (như liệt kê ở trang bìa cuối); trên 40 bài báo khoa học; chủ nhiệm 01 đề tài khoa học ngành Ngân hàng; hướng dẫn bảo vệ thành công 05 tiến sĩ; hướng dẫn sinh viên NCKH đạt 01 giải nhất và 04 giải nhì cấp quốc gia... Do có những thành tích trong giảng dạy và NCKH, năm 2004 được Nhà nước phong học hàm Phó giáo sư.  

Một điều thú vị là, hiện nay tôi làm việc (đọc) bằng tiếng Anh không khó khăn gì (như tiếng Việt), trong khi đó tôi không đi học tiếng Anh một lớp nào, mà tất cả đều là tự học; tương tự như vậy, tất cả các sách đã xuất bản đều do tôi tự đánh máy, tự chế bản, mà không tham dự một lớp học tin học nào. Nói ra điều này là muốn chuyển đến các bạn một thông điệp rõ ràng là "tự học, tự làm" là con đường ngắn nhất để đi đến đích.       

Những kết quả đạt được trên đây đã khích lệ tôi viết ra những điều dưới đây để chia sẻ và giúp các bạn sinh viên học tập và NCKH được tốt hơn.

1.2. SINH VIÊN PHẢI LÀM GÌ ĐỂ HỌC TẬP ĐẠT KẾT QUẢ TỐT

1.2.1. Xác định động cơ học tập đúng đắn:

Để học tốt, các bạn cần trả lời rõ ràng các câu hỏi sau đây:

Câu hỏi 1: Học cho ai?

- Trước hết, là học cho chính mình, học vì ngày mai lập nghiệp, do đó, luôn luôn suy nghĩ là mình đang học cho chính mình.

- Sau đó, là học cho gia đình mình. Đây là điều mong mỏi của bố mẹ và những người thân của bạn.

- Sau cùng, mới là học cho xã hội, học cho lý tưởng.

Từ đó thấy rằng, những người học đối phó, học qua loa, gian lận trong thi cử là những người tự đánh mất bản thân mình, là người chưa hề nghĩ về tương lai chính mình, phụ lòng mong mỏi của bố mẹ, người thân, nhà trường và XH.

Câu hỏi 2: Tại sao phải học giỏi?

Theo bạn, thì việc học tập của bạn có phải là đang đầu tư? Có phải là đang kiếm tiền? Có phải là đang làm giàu? Và tại sao phải học giỏi?

- Học giỏi, ra trường có việc làm ngay, dễ dàng (không tốn kém) và công việc tốt.

- Các đơn vị tuyển dụng coi loại bằng (trung bình, khá, giỏi, xuất sắc) là một tiêu chí cơ bản khi tuyển dụng. Hầu hết sinh viên đạt bằng giỏi đều được tuyển dụng.   

- Hàng năm sinh viên tốt nghiệp đại học quá nhiều, dẫn đến tìm việc làm khó, do đó, chỉ những sinh viên thực sự có kiến thức mới tìm được việc làm đúng nghĩa.

- Học giỏi mới có kiến thức chắc chắn, mà kiến thức lại là nền tảng cho sự nghiệp sau này của bạn.

- Học giỏi ngay tại nhà trường như là khoản vốn tích lũy ban đầu cực kỳ quan trọng giúp bạn lập nghiệp sau này.

- Quan niệm học để cố lấy cái bằng cho dù là loại gì đã quá lạc hậu. 

Câu hỏi 3: Những năm ngồi trên nghế nhà trường đại học có ý nghĩa như thế nào?

- Đây là thời gian tiếp thu kiến thức chuyên môn hiệu quả nhất của cả cuộc đời. Tại sao lại như vậy? Bởi vì mọi kiến thức cơ bản, có tính bản lề đều được hình thành ở đây và chỉ có tuổi trẻ mới tiếp thu tốt nhất các kiến thức này.

- Đây là nơi tạo cho ta phương pháp luận khoa học và tư duy logic, mà phương pháp luận và tư duy khoa học lại là nhân tố quan trọng bậc nhất trong nền kinh tế tri thức mà ta đang hướng tới.

- Gia đình, nhà trường và xã hội tạo mọi điều kiện tốt nhất có thể cho con em mình được học tập và NCKH ở nhà trường đại học.  

- Mỗi trường đại học là một môi trường rộng lớn để học tập, rèn luyện và NCKH.

- Nếu bỏ lỡ cơ hội học tập tốt khi đang còn ngồi trên ghế nhà trường đại học, thì khó mà lấy lại được.

Cũng có một số sinh viên cho rằng: ở trường học toàn lý thuyết suông! Thực tế thì đơn giản, mà toàn học đâu đâu? Ăn thua nhau là sau này ra trường thể hiện thế nào, chứ còn kiến thức ở nhà trường chẳng quyết định được gì? Các bạn ạ! Không phải như thế! Đây là cách ngụy biện của những sinh viên lười học, muốn mọi người cùng lười nhác như mình. Thử hỏi, không học thì ai mướn làm việc? Không học làm sao biết dễ? Yêu cầu thực tiễn là vô cùng khắt khe, đó là: để làm được 1 thì hôm nay ta phải học 10, chứ có ai nói học 1 làm 10 đâu? Đúng là sinh viên bằng giỏi ra trường không nhất thiết phải xuất sắc hơn sinh viên bằng khá, nhưng nếu chọn 100 sinh viên giỏi để so với 100 sinh viên khá, thì rõ ràng tỷ lệ sinh viên giỏi thành đạt trong cuộc sống sẽ cao hơn rất nhiều.

Nhớ lại khi mới đi làm ở Ngân hàng Ngoại thương, sau 10 năm liên tục học tập tại Tiệp Khắc và học bằng tiếng Tiệp, nên tôi làm gì có chút thực tế nào ở Việt Nam. Ba tháng đầu tập sự ngồi đọc quy chế, quy trình nghiệp vụ, cứ nhìn vào là buồn ngủ. Mọi người trong phòng hay nói bóng nói gió: bỗng dưng lại tuyển một ông "Phun Thuốc Sâu" (Phó Tiến Sĩ - PTS) về để ngủ, thật là vô tích sự! Thời gian tập sự cùng với cơn ngủ gật rồi cũng hết và tôi phải làm các công việc được giao. Thật bất ngờ! mọi việc tôi đều làm được và làm rất tốt. Tôi luôn vận dụng những kiến thức đã được học để cải tiến và nâng cao chất lượng công việc, nên tôi được giao nhiều công việc khó và quan trọng. Nhờ vào kiến thức có được từ nhà trường, tôi đã làm chủ hoàn toàn chuyên môn một cách nhanh chóng. Sau 12 tháng được nhận vào Ngân hàng, tôi đã được đề bạt phó phòng trung ưng và sau đó là trưởng phòng. Rất nhiều người không hiểu và đã đặt câu hỏi nghi ngờ: Đằng sau sự đề bạt là cái gì? Câu trả lời thuộc về bạn đấy! Đến đây thấy rằng, học là để phục vụ thực tế, nhưng học còn cao hơn thế, đó là học để cải tạo và hướng dẫn thực tế.  

1.2.2. Kinh nghiệm học tốt ở đại học:

Trước hết phải nhận thức được sự khác biệt giữa học phổ thông và học đại học là:

- Học phổ thông: Bố mẹ, gia đình kèm cặp giám sát; mỗi học kỳ, mỗi năm có họp phụ huynh; học hoàn toàn theo sách giáo khoa và chủ yếu là học thuộc lòng; ở trường được thầy cô uốn nắn từng dấu chấm, dấu phẩy.

- Học đại học: Khối lượng kiến thức cực lớn và rất khó, trong khi thời gian lại có hạn; học trên tinh thần tự giác và tự lực của bản thân là chủ yếu; một chủ đề phải đọc tham khảo nhiều tài liệu; phương pháp dạy và học đại học khác xa ở phổ thông, như: lớp đông, thời gian học ở lớp rất ít, cách thức kiểm tra, thi cử, đánh giá cũng khác... 

Một số sinh viên vào năm thứ nhất ngộ nhận cho rằng: học đại học sướng thật, mỗi tuần học có 3 buổi, thời gian còn lại tha hồ mà chơi, mà ngủ; thậm chí nghỉ học cả tuần mà cũng chẳng bị ai nhắc nhở gì. Cuộc đời được 4 năm như thế này kể cũng sướng! chỉ thiệt cho ai không thi đỗ đại học!

Từ kinh nghiệm bản thân, các quy tắc học đại học được rút ra là:

Quy tắc 1: Không có một phương pháp mầu nhiệm nào "không học mà biết"! không có bất kỳ ai có thể học thay cho mình! học nhiều biết nhiều, học ít biết ít, không học không biết! Việc học và NCKH như con thuyền ngược nước, không tiến ắt phải lùi!

Tôi rất tâm đắc các câu nói được các thầy cô dạy khi đang còn là học sinh cấp 2 và cấp 3 như: "Nhân tài do tích lũy, thông minh do học tập mà nên!" và "Cố gắng thành tài, miệt mài thành giỏi!". Như vậy, chỉ có học tập miệt mài, say mê nghiên cứu và cầu tiến bộ thì mới đạt kết quả cao được.

Quy tắc 2: Không có tiền bạc nào mua nổi kiến thức, hay nói cách khác, kiến thức không thể mua bán được. Quả thật, trên thế giới này có biết bao nhiêu người giàu có, nếu có tiền là mua được kiến thức, thì những người nghèo sẽ không có cơ hội học được một chữ nào. Thật là công bằng và may mắn! Cơ hội để có kiến thức cho mọi người là như nhau, kể cả người giàu và người nghèo, đó là thông qua quá trình học tập mới có được. Quy tắc này là nguồn cổ vũ, động viên, khích lệ con em nghèo hiếu học.

Quy tắc 3: Không học một cách thụ động, chung chung, mơ hồ, mà phải hiểu thấu đáo vấn đề mình đang học. Dù học được ít nhưng hiểu bản chất, còn hơn đọc nhiều, nhưng cái gì cũng hiểu lơ mơ, thi xong là hết. Bởi vì thời gian chỉ giữ lại những gì mình hiểu bản chất và chính xác; còn những kiến thức mơ hồ sẽ mau phai, nhanh chóng bị loại ra khỏi bộ nhớ.

Ta có thể lấy một ví dụ minh họa cho cách học này như sau: Hai sinh viên X và Y được giao nhiệm vụ như nhau là làm một cái mương để dẫn nước từ A đến B định kỳ 3 tháng một lần. Sinh viên X thực hiện: chỉ vét và khơi mương sơ sài để nước có thể chảy được, làm như vậy thì nhanh và đỡ công sức, thời gian còn lại được giải trí. Sinh viên Y thực hiện khác: vì phải dẫn nước định kỳ 3 tháng một lần, nên phải đào mương và kè bờ chắc chắn, làm như vậy, sẽ không phải làm đi làm lại nhiều lần, và nước càng chảy, mương càng sạch và thông suốt. Sau khi đưa vào sử dụng, do vét mương sơ sài, nên sau mỗi lần dẫn nước, bùn hoa và cỏ dại lại lấp đầy mương, sinh viên X phải vét lại mương (4 lần/năm); trong khi đó, sinh viên Y nỗ lực bỏ công ra một lần làm triệt để, nên không phải vét lại mương lần nào, mà nước vẫn chảy xiết.

Việc học của sinh viên cũng vậy, nếu học bản chất (sinh viên Y) thì sẽ tạo ra được nếp nhăm rõ ràng trong óc, ta sẽ nhớ lâu, kiến thức là của mình mãi mãi; còn nếu học hời hợt, sơ sài (sinh viên X), thì chỉ tạo ra nếp nhăn lờ mờ trong óc, ta sẽ mau quên, kiến thức nhanh chóng bị loại ra khỏi bộ nhớ.     

Quy tắc 4: Chỉ lao động trí óc mới nâng cao được năng suất lao động.

Chúng ta hãy hình dung, một người đẩy xe thồ đất từ A đến B mỗi giờ đi được một chuyến. Nếu ông ta làm 8 tiếng thì sẽ thồ được 8 chuyến, nếu làm 10 tiếng thì sẽ thồ được 10 chuyến (bỏ qua sự mệt mỏi về sau), nghĩa là năng suất lao động không hề tăng.

Lao động trí óc thì sao? Tại sao tôi đọc được tiếng Anh chuyên môn mà không tham dự khóa học nào? Vì tôi đã phát hiện ra quy luật này. Sau khi tự học xong tiếng Anh A, B, C, tôi bắt tay ngay vào đọc sách chuyên môn nguyên bản bằng tiếng Anh. Các bạn biết không? Tôi cứ nghĩ thế là hết! Vì chẳng bao giờ vượt qua được tiếng Anh cả! Nhưng một điều kỳ diệu đã đến. Tôi kiên trì tra từ điển, cố gắng hiểu tường tận trang đầu tiên và dịch ra tiếng Việt xem mình hiểu có logic không. Sau khi thấy ổn, có nghĩa là mình có thể đi tiếp, tức đọc sang trang thứ 2. Mặc dù rất chậm, nhưng tôi vẫn rất vui sướng, vì dù sao còn đi tiếp được. Thật bất ngờ! sang trang thứ 2 đọc thấy dễ hơn và nhanh hơn, ví dụ như trang thứ nhất đọc hết 1000 giây thì sang trang thứ hai giảm được 1 giây còn 999 giây. Thế là tôi ăn mừng! Mỗi ngày 8 tiếng, nên chẳng bao lâu đã đọc xong toàn bộ cuốn sách gần 1000 trang nguyên bản bằng tiếng Anh. Bạn biết không? đến trang thứ 1000, thì việc đọc bằng tiếng Anh coi như đọc bằng tiếng Việt.     

Quy tắc 5: Có thể biến lao động phức tạp thành lao động giản đơn thông qua quá trình tích lũy tri thức và kinh nghiệm.

Lao động trí óc không những nâng cao được năng suất lao động mà còn có thể biến lao động phức tạp thành lao động giản đơn. Trong ví dụ trên, việc đọc sách và nghiên cứu trực tiếp bằng tiếng Anh là một công việc vô cùng phức tạp, nhưng thông qua quá trình tích lũy tri thức thì việc đọc và nghiên cứu bằng tiếng Anh ngày càng giản đơn. Có một câu truyện về bác sĩ khám bệnh như sau: Một bà mẹ đưa cô con gái tuổi 18 đôi mươi đến khám bệnh tại một bác sĩ nam. Từ trước tới giờ, chưa anh chàng nào được cầm nắm tay cô con gái, thế mà bác sĩ tự nhiên cầm nắm và kiểm tra mọi nơi, khiến bà mẹ sốt ruột và thương cho con gái. Khám song bác sĩ kê đơn thuốc và lấy công khám là 200.000 đồng. Bà mẹ vô cùng sửng sốt và thốt lên rằng, ông đã được cầm tay con gái tôi và khám có một lát, sao bác sĩ lại lấy nhiều tiền thế? Bác sĩ điềm nhiên trả lời: Thưa bác, chuẩn đoán bệnh nhân có mấy phút, nhưng tôi đã phải đầu tư tới 7 năm học cơ đấy.

Điều này nói lên rằng, có thể biến lao động phức tạp thành lao động giản đơn, nhưng không phải là ngẫu nhiên dễ dàng, mà là một quá trình trau dồi, tích lũy gian nan, phải đầu tư sức lực, thời gian và cả tiền bạc.

Trích của giáo sư tiến sĩ nguyễn văn tiến

http://hvnh.edu.vn/kdqt/vi/huong-dan-ve-nghien-cuu-kh/phuong-phap-hoc-va-nghien-cuu-khoa-hoc-doi-voi-sinh-vien-dai-hoc-51.html