Thay đổi nhận thức của cả thế hệ là điều khó, thay đổi tín ngưỡng thờ cúng lâu đời lại càng khó khăn hơn', PGS.TS Trịnh Hòa Bình nói về vấn đề con gái thờ bố mẹ đẻ.
Chia sẻ của anh Hoàng Lâm trong bài "Vợ không hiểu chuyện, nhất định đòi thờ bố mẹ đẻ ở nhà chúng tôi" đăng mục Tâm sự của VTC News tạo nên cơn bão bình luận của độc giả, trong đó có nhiều người từng trải qua hoặc chứng kiến những cuộc xung đột tương tự. Điều này cho thấy vấn đề thờ cúng song thân của phụ nữ thực sự đang ảnh hưởng đến tâm tư, tình cảm gia đình của không ít gia đình.
Vì sao phụ nữ không được thờ bố mẹ đẻ?
Nói về nguồn gốc của quan niệm con gái không được thờ bố mẹ đẻ ở nhà chồng, thậm chí ở nhà của hai vợ chồng, nhà văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vỹ - nguyên giảng viên Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), cho biết, phong tục chỉ con trai được phép thờ cúng tổ tiên xuất hiện ở Việt Nam trên dưới 2.000 năm trước và chủ yếu được thực hành bởi người Kinh.
"Kinh nghiệm này dựa trên sự hình thành của chế độ phụ hệ - người đàn ông làm chủ gia đình; sau đó dẫn đế việc khẳng định quyền lực thực tế, quyền lực về măt tín ngưỡng thuộc về đàn ông" - ông Vỹ nói.
Nhà văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vỹ. (Ảnh: Báo Quốc tế)
Theo chuyên gia này, trong mỗi giai đoạn xã hội nhất định, những kinh nghiệm được hình thành đều có lý do, nhằm giúp các hoạt động trong cuộc sống được đơn giản thuận tiện, và việc thực hành tín ngưỡng thiên về họ nội cũng vậy. Chẳng hạn như việc viết gia phả. Trước đây, khi chưa có máy tính với bộ nhớ khổng lồ, nếu viết hết tên những người được sinh ra và các nhánh phá hệ phát sinh từ đó, không kể gái trai, nội ngoại... thì bộ gia phả sẽ quá lớn.
"Ví dụ một nhà có 9 người con, trong đó có 6 nữ, 2 nam. Gia phả có mục dành cho con gái cả, con gái thứ hai, thứ ba..., rồi những người con này lại gắn với chồng của họ, rồi chồng của họ gắn đến thế hệ sau... Với công nghệ lưu trữ, quản lý dữ liệu bây giờ, chúng ta có thể chia ra các hộp thông tin để tra cứu; nhưng với điều kiện trước đây thì gia phả dòng họ không thể ghi chép, theo dõi hết", chuyên gia phân tích.
Theo ông, cách ghi gia phả chính là mô hình cho sự thờ cúng theo phụ hệ, được truyền mãi cho đến bây giờ. Trong một gia đình, nếu chồng lập bàn thờ cho bên nội, vợ lập bàn thờ cho bên ngoại hoặc hai họ có bàn thờ chung, trên đó có đầy đủ bát hương của người này, người kia sẽ rất bất tiện và chiếm không gian sống của con người.
Nhà xã hội học, PGS.TS Trịnh Hòa Bình cũng cho rằng, quan niệm "một nhà không thờ hai họ", phụ nữ đi lấy chồng chỉ thờ cúng họ tộc nhà chồng là hệ quả tất yếu của chế độ gia trưởng phương Đông. Theo đó, về mặt nguyên tắc, phụ nữ không phải chủ gia đình, chỉ họ nội được thờ cúng. Người con gái khi đi làm dâu nhà khác nếu có nhu cầu thờ cúng tổ tiên thì chỉ có thể thờ tại tâm, còn về mặt không gian vật lý không có chỗ cho chị ta làm chuyện đó.
Khó thay đổi
Vấn đề phụ nữ thờ cúng bố mẹ đẻ tại gia đình nhà chồng vấp phải nhiều tranh cãi về tín ngưỡng. (Ảnh minh họa)
Theo nhà xã hội học Trịnh Hòa Bình, việc thờ cúng được thực hiện theo họ nội và giao cho con trai, hương hỏa không trao cho con gái đẩy người ta đến chỗ khao khát có con trai: "Bằng chứng là nhiều năm nay, mặc dù công tác dân số có những dự báo đáng khích lệ, việc kiểm soát mức sinh, can thiệp vào chất lượng dân cư có hiệu quả nhưng cách nhìn trọng nam khinh nữ vẫn không thay đổi.
tintucvn.